1370 کسی که نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده باید قضای آن را بجاآورد، اگرچه در تمام وقت نماز خواب مانده یا به واسطه سستی، نماز نخوانده باشد ولی نمازهای یومیه‏ای را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده قضا ندارد.

1371 اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازی را که خوانده باطل بوده باید قضای آن را بخواند.

1372 کسی که نماز قضا دارد باید در خواندن آن کوتاهی نکند ولی واجب نیست فورا آن را بجا آورد.

1373 کسی که نماز قضا دارد می‏تواند نماز مستحبی بخواند.

1374 اگر انسان احتمال دهد که نماز قضایی دارد یا نمازهایی را که خوانده صحیح نبوده، مستحب است احتیاطا قضای آن را بجا آورد.

1375 قضای نمازهای یومیه لازم نیست‏به ترتیب خوانده شود مثلا کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده لازم نیست اول نماز عصر و بعداز آن نماز ظهر را قضا نماید.

1376 اگر بخواهد قضای چند نماز غیر یومیه مانند نماز آیات را بخواند یا مثلا بخواهد قضای یک نماز یومیه و چند نماز غیر یومیه را بخواند لازم نیست آنها را به ترتیب بجا آورد.

1377 اگر کسی نداند که نمازهایی که از او قضا شده کدام یک جلوتر بوده لازم نیست‏به طوری بخواند که ترتیب حاصل شود و هر یک را می‏تواند مقدم بداند.

1378 اگر کسی که نمازهایی از او قضا شده، می‏داند کدام یک جلوتر قضا شده، احتیاط مستحب آن است که به ترتیب قضا کند و آنچه اول قضا شده اول بخواند و دومی را بعد و همین طور.

1379 اگر برای میتی می‏خواهند نماز قضا بدهند، و می‏دانند آن میت ترتیب قضا شدن را می‏دانسته باز لازم نیست طوری قضا را بجا بیاورند که ترتیب حاصل شود.

1380 اگر برای میتی که در مساله پیش گفته شد بخواهند چند نفر را اجیر کنند که نماز بخوانند لازم نیست‏برای آنها وقت مرتب معین کنند که با هم شروع نکنند در عمل.

1381 اگر بدانند که میت ترتیب قضا شدن را نمی‏دانسته یا ندانند که می‏دانسته، لازم نیست‏به ترتیب برای او قضا بجا بیاورند.

1382 در مساله پیش اگر بخواهند چند نفر را برای به جا آوردن نماز میت اجیر کنند لازم نیست وقت معین کنند و می‏توانند همه با هم شروع به قضا کنند.

1383 کسی که چند نماز از او قضا شده و شماره آنها را نمی‏داند مثلا نمی‏داند چهار تا بوده یا پنج تا، چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافی است و همچنین اگر شماره آنها را می‏دانسته و فراموش کرده، اگر مقدار کمتر را بخواند کفایت می‏کند.

1384 کسی که نماز قضا از همین روز یا روزهای پیش دارد می‏تواند قبل از خواندن نمازی که قضا شده، نماز ادایی را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد.

1385 کسی که می‏داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده و نمی‏داند نماز ظهر است‏یا عصر است‏یا عشا، اگر یک نماز چهار رکعتی بخواند به نیت قضای نمازی که نخوانده کافی است.

1386 اگر از روزهای گذشته نمازهای قضا دارد و یک نماز یا بیشتر هم از همان روز از او قضا شده، اگرچه لازم نیست نمازهای قضا را پیش از نماز ادا بخواند حتی اگرچه وقت داشته باشد و ترتیب بین نمازهای قضا را هم بداند ولی احتیاط استحبابی آن است که نمازهای قضا مخصوصا نماز قضای همان روز را پیش از نماز ادا بخواند.

1387 تا انسان زنده است اگر چه از خواندن نماز قضاهای خود عاجز باشد دیگری نمی‏تواند نمازهای او را قضا نماید.

1388 نماز قضا را با جماعت می‏شود خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا، و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند مثلا اگر نماز قضای صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند اشکال ندارد.

1389 مستحب است‏بچه ممیز یعنی بچه‏ای که خوب و بد را می‏فهمد به نماز خواندن و عبادتهای دیگر عادت دهند بلکه مستحب است او را به قضای نمازها هم وادار نمایند.

نماز قضای پدر که بر پسر بزرگتر واجب است

1390 اگر پدر نماز و روزه خود را بجا نیاورده باشد، چنانچه از روی نافرمانی ترک نکرده و می‏توانسته قضا کند بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگش بجا آورد یا برای او اجیر بگیرد بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد واجب است‏به همین طور عمل کند و نیز روزه‏ای را که در سفر نگرفته اگرچه نمی‏توانسته قضا کند، واجب است که پسر بزرگتر قضا نماید یا برای او اجیر بگیرد.

1391 اگر پسر بزرگتر شک دارد که پدر نماز و روزه قضا داشته یا نه چیزی بر او واجب نیست.

1392 اگر پسر بزرگتر بداند که پدرش نماز قضا داشته و شک کند که بجاآورده یا نه، بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.

1393 اگر معلوم نباشد که پسر بزرگتر کدام است، قضای نماز و روزه پدر بر هیچ کدام از پسرها واجب نیست ولی احتیاط مستحب آن است که نماز و روزه اورا بین خودشان قسمت کنند یا برای انجام آن قرعه بزنند.

1394 اگر میت وصیت کرده باشد که برای نماز و روزه او اجیر بگیرند، بعداز آنکه اجیر نماز و روزه او را به طور صحیح بجا آورد، بر پسر بزرگتر چیزی واجب نیست.

1395 اگر پسر بزرگتر بخواهد نماز پدر را بخواند باید به تکلیف خود عمل کند مثلا قضای نماز صبح و مغرب و عشا را باید بلند بخواند.

1396 کسی که خودش نماز و روزه قضا دارد اگر نماز و روزه پدر هم براو واجب شود هر کدام را اول بجا آورد صحیح است.

1397 اگر پسر بزرگتر موقع مرگ پدر نابالغ یا دیوانه باشد، وقتی که بالغ شد یا عاقل گردید باید نماز و روزه پدر را قضا نماید، و چنانچه پیش از بالغ شدن یا عاقل شدن بمیرد، بر پسر دوم چیزی واجب نیست.

1398 اگر پسر بزرگتر پیش از آنکه نماز و روزه پدر را قضا کند بمیرد بر پسر دوم چیزی واجب نیست.

رساله حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه

احکام جماعت

1460 موقعی که ماموم نیت می‏کند باید امام را معین نماید، ولی دانستن اسم او لازم نیست، مثلا اگر نیت کند اقتدا می کنم به امام حاضر نمازش صحیح است.

1461 ماموم باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند ولی اگر رکعت اول یا دوم او، رکعت‏سوم یا چهارم امام باشد باید حمد و سوره را بخواند.

1462 اگر ماموم در رکعت اول و دوم نماز صبح و مغرب و عشا صدای حمد و سوره امام را بشنود اگر چه کلمات را تشخیص ندهد، باید حمد و سوره را نخواند و اگر صدای امام را نشنود، مستحب است‏حمد و سوره بخواند ولی باید آهسته بخواند و چنانچه سهوا بلند بخواند اشکال ندارد.

1463 اگر ماموم بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است که حمد و سوره را نخواند.

1464 اگر ماموم سهوا حمد و سوره بخواند یا خیال کند صدایی را که می‏شنود صدای امام نیست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صدای امام بوده نمازش صحیح است.

1465 اگر شک کند که صدای امام را می‏شنود یا نه، یا صدایی بشنود و نداند صدای امام است‏یا صدای کس دیگر، می تواند حمد و سوره بخواند.

1466 ماموم باید در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، حمد و سوره نخواند و مستحب است‏به جای آن ذکر بگوید.

1467 ماموم نباید تکبیرة الاحرام را پیش از امام بگوید بلکه احتیاط واجب آن است که تا تکبیر امام تمام نشده، تکبیر نگوید.

1468 اگر ماموم پیش از امام عمدا هم سلام دهد نمازش صحیح است.

1469 اگر ماموم غیر از تکبیرة الاحرام و سلام چیزهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشکال ندارد ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت می‏گوید،احتیاط مستحب آن است که پیش از امام نگوید.

1470 ماموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده می‏شود کارهای دیگر آن مانند رکوع و سجود را با امام یا کمی بعد از امام به جا آورد و اگر عمدا پیش از امام یا مدتی بعد از امام انجام دهد، معصیت کرده و لی نمازش صحیح است، اما اگر در دو رکن پشت‏سر هم از امام جلو یا عقب بیفتد بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند، اگر چه بعید نیست نمازش صحیح باشد و فرادی شود.

1471 اگر سهوا پیش از امام سر از رکوع بردارد، چنانچه امام در رکوع باشد باید به رکوع برگردد و با امام سر بردارد و در این صورت زیاد شدن رکوع که رکن است نماز را باطل نمی‏کند ولی اگر به رکوع برگردد و پیش از آن که به رکوع برسد، امام سر بردارد نمازش باطل است.

1472 اگر اشتباها سر بردارد و ببیند امام در سجده است‏باید به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده این اتفاق بیفتد برای زیاد شدن دو سجده که رکن است نماز باطل نمی‏شود.

1473 کسی که اشتباها پیش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد،و هنوز به سجده نرسیده امام سر بردارد، نمازش صحیح است ولی اگر در هر دو سجده این اتفاق بیفتد، نماز باطل است.

1474 اگر اشتباها سر از رکوع یا سجده بردارد و سهوا یا به خیال اینکه به امام نمی‏رسد به رکوع یا سجده نرود نمازش صحیح است.

1475 اگر سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است چنانچه به خیال این‏که سجده اول امام است، به قصد این که با امام سجده کند به سجده رود و بفهمد سجده دوم امام بوده باید بنابر احتیاط نماز را تمام کند و از سر بخواند و اگر به خیال اینکه سجده دوم است‏به سجده رود و بفهمد سجده اول امام بوده احتیاط آن است‏که نماز را فرادی تمام نماید اگر چه می‏تواند متابعت امام را بکند و به سجده رود و نماز را تمام کند.

1476 اگر سهوا پیش از امام به رکوع رود و طوری باشد که اگر سر بردارد به‏مقداری از قرائت امام می رسد، چنانچه سر بردارد و با امام به رکوع رود نمازش صحیح است.

1477 اگر سهوا پیش از امام به رکوع رود و طوری باشد که اگر برگردد به چیزی از قرائت امام نمی رسد، واجب است‏سر بردارد و با امام نماز را تمام کند و نمازش صحیح است اگر چه احوط استحبابی در این صورت اعاده نماز است، و اگر سر برندارد تا امام برسد نمازش صحیح است.

1478 اگر سهوا پیش از امام به سجده رود، واجب است که سر بردارد و با امام به سجده رود و نمازش صحیح است اگر چه احتیاط استحبابی در این صورت اعاده نماز است و اگر برنداشت نمازش صحیح است.

1479 اگر امام در رکعتی که قنوت ندارد اشتباها قنوت بخواند یا در رکعتی که تشهد ندارد اشتباها مشغول خواندن تشهد شود ماموم نباید قنوت و تشهد را بخواند ولی نمی‏تواند پیش از امام به رکوع رود، یا پیش از ایستادن امام بایستد بلکه‏باید صبر کند تا قنوت و تشهد امام تمام شود و بقیه نماز را با او بخواند.

چیزهایی که در نماز جماعت مستحب است

1480 اگر ماموم یک مرد باشد، مستحب است طرف راست امام بایستد، واگر یک زن باشد، مستحب است در طرف راست امام طوری بایستد که جای سجده‏اش مساوی زانو یا قدم امام باشد، و اگر یک مرد و یک زن، یا یک مرد و چند زن باشند، مستحب است مرد طرف راست امام و باقی پشت‏سر امام بایستند، و اگرچند مرد یا چند زن باشند، مستحب است شت‏سر امام بایستند، و اگر چند مرد و چند زن باشند، مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بایستند.

1481 اگر امام و ماموم هر دو زن باشند احتیاط آن است که امام کمی جلوتر بایستد.

1482 مستحب است امام در وسط بایستد و اهل علم و کمال و تقوی در صف اول بایستند.

1483 مستحب است صفهای جماعت منظم باشد و بین کسانی که در یک صف ایستاده‏اند فاصله نباشد و شانه آنان ردیف یکدیگر باشد.

1484 مستحب است‏بعد از گفتن "قد قامت الصلاة" مامومین برخیزند.

1485 مستحب است امام جماعت‏حال مامومی را که از دیگران ضعیف تر است رعایت کند و عجله نکند تا افراد ضعیف به او برسند، و نیز مستحب است قنوت و رکوع و سجود را طول ندهد، مگر

1486 مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذکرهایی که بلند می‏خواند صدای خود را بقدری بلند کند که دیگران بشنوند ولی باید بیش از اندازه صدا را بلند نکند.

1487 اگر امام در رکوع بفهمد کسی تازه رسیده و می‏خواهد اقتدا کند مستحب است رکوع را دو برابر همیشه طول بدهد و بعد برخیزد، اگر چه بفهمد کس دیگری هم برای اقتدا وارد شده است.

چیزهایی که در نماز جماعت مکروه است

1488 اگر در صفهای جماعت جا باشد، مکروه است انسان تنها بایستد.

1489 مکروه است ماموم ذکرهای نماز را طوری بگوید که امام بشنود.

1490 مسافری که نماز ظهر و عشا را دو رکعت می‏خواند مکروه است در این نمازها به کسی که مسافر نیست اقتدا کند و کسی که مسافر نیست مکروه است در این نمازها به مسافر اقتدا نماید.

1399 مستحب است نمازهای واجب خصوصا نمازهای یومیه را به جماعت‏بخوانند ودر نماز صبح و مغرب و عشا خصوصا برای همسایه مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را می‏شنود بیشتر سفارش شده است.

1400 در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می‏شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی‏توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.

1401 حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی‏اعتنایی جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

1402 مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت‏بخواند. و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادی یعنی تنها خوانده شود، بهتر است. و نیز نماز جماعتی را که مختصر بخواند، از نماز فرادی که آن را طول بدهند، بهتر می‏باشد.

1403 وقتی که جماعت‏بر پا می‏شود مستحب است کسی که نمازش را فرادی خوانده دوباره با جماعت‏بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اولش باطل بوده نماز دوم او کافی است.

1404 اگر امام یا ماموم بخواهد نمازی را که به جماعت‏خوانده دوباره با جماعت‏بخواند، در صورتی که جماعت دوم و اشخاص آن غیر از اول باشد، اشکال ندارد.

1405 کسی که در نماز وسواس دارد و فقط در صورتی که نماز را با جماعت‏بخواند از وسواس راحت می‏شود، باید نماز را با جماعت‏بخواند.

1406 اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت‏بخواند چون اطاعت پدر و مادر واجب است، بنابر احتیاط واجب باید نماز را به جماعت‏بخواند و قصد استحباب نماید.

1407 احتیاط واجب آن است که نماز عید فطر و قربان را در زمان غیبت امام علیه‏السلام با جماعت نخوانند، ولی به قصد رجاء مانع ندارد و نمازهای مستحبی را هم نمی‏شود به جماعت‏خواند مگر نماز استسقاء که برای آمدن باران می‏خوانند.

1408 موقعی که امام جماعت نماز یومیه می‏خواند هر کدام از نمازهای یومیه را می‏شود به او اقتدا کرد ولی اگر نماز یومیه‏اش را احتیاطا دوباره می‏خواند فقط در صورتی که ماموم احتیاطش با امام یکی باشد می‏تواند به او اقتدا کند.

1409 اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را می‏خواند می‏شود به او اقتدا کرد، ولی اگر نمازش را احتیاطا قضا می‏کند یا قضای احتیاطی نماز کس دیگر را می‏خواند اگر چه برای آن پول نگرفته باشد اقتدای به او اشکال دارد ولی اگر انسان بداند صورت اقتدای به او اشکال ندارد.

1410 اگر انسان نداند نمازی را که امام می‏خواند نماز واجب یومیه است‏یا نماز مستحب نمی‏تواند به او اقتدا کند.

1411 اگر امام در محراب باشد و کسی پشت‏سر او اقتدا نکرده باشد کسانی که دو طرف محراب ایستاده‏اند و به واسطه دیوار محراب امام را نمی‏بینند،نمی‏توانند اقتدا کنند، بلکه اگر کسی هم پشت‏سر امام اقتدا کرده باشد اقتدا کردن کسانی که دو طرف او ایستاده‏اند و به واسطه دیوار محراب امام را نمی‏بینند اشکال دارد، بلکه باطل است.

1412 اگر به واسطه درازی صف اول، کسانی که دو طرف صف ایستاده‏اند امام را نبینند می‏توانند اقتدا کنند و نیز اگر به واسطه درازی یکی از صفهای دیگر، کسانی که دو طرف آن ایستاده‏اند، صف جلوی خود را نبینند، می‏توانند اقتدا نمایند.

1413 اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد کسی که مقابل درب پشت صف ایستاده نمازش صحیح است، و نیز نماز کسانی که پشت‏سر او اقتدا می‏کنند، صحیح می‏باشد ولی نماز کسانی که دو طرف او ایستاده‏اند و صف جلو را نمی‏بینند، اشکال دارد، بلکه باطل است.

1414 کسی که پشت‏ستون ایستاده، اگر از طرف راست‏یا چپ به واسطه ماموم دیگر به امام متصل نباشد نمی‏تواند اقتدا کند. بلکه اگر از دو طرف هم متصل باشد، ولی از صف جلو حتی یک نفر را هم نبیند، جماعت او صحیح نیست.

1415 جای ایستادن امام باید از جای ماموم بلندتر نباشد ولی اگر مکان امام مقدار خیلی کمی بلندتر باشد، اشکال ندارد. و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفی که بلندتر است‏بایستد در صورتی که سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد که به آن زمین مسطح بگویند مانعی ندارد.

1416 اگر جای ماموم بلندتر از جای امام باشد در صورتی که بلندی به مقدار متعارف زمان قدیم باشد مثل آن که امام در صحن مسجد و ماموم در پشت‏بام بایستد اشکال ندارد، ولی اگر مثل ساختمانهای چند طبقه این زمان باشد، جماعت اشکال دارد.

1417 اگر بین کسانی که در یک صف ایستاده‏اند بچه ممیز یعنی بچه‏ای که خوب و بد را می‏فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است، می‏توانند اقتدا کنند.

1418 بعد از تکبیر امام اگر صف جلو آماده نماز، و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد کسی که در صف بعد ایستاده، می‏تواند تکبیر بگوید ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود.

1419 اگر بداند نماز یک صف از صفهای جلو باطل است، در صفهای بعد نمی‏تواند اقتدا کند، ولی اگر نداند نماز آنان صحیح است‏یا نه، می‏تواند اقتدا نماید.

1420 هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلا بداند امام وضو ندارد، اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمی‏تواند به او اقتدا کند.

1421 اگر ماموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده، یا کافر بوده، یا به جهتی نمازش باطل بوده، مثلا بی وضو نماز خوانده، نمازش صحیح است.

1422 اگر در بین نماز شک کند که اقتدا کرده یا نه، چنانچه در حالی باشد که وظیفه ماموم است، مثلا به حمد و سوره امام گوش می‏دهد باید نماز را به جماعت تمام کند، و اگر مشغول کاری باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه ماموم است مثلا در رکوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیت فرادی تمام نماید.

1423 انسان در بین نماز جماعت می‏تواند نیت فرادی کند.

1424 اگر ماموم به واسطه عذری بعد از حمد و سوره امام نیت فرادی کند، لازم نیست‏حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیت فرادی نماید، باید مقداری را که امام نخوانده بخواند.

1425 اگر در بین نماز جماعت نیت فرادی نماید، بنابر احتیاط واجب نباید دوباره نیت جماعت کند. ولی اگر مردد شود که نیت فرادی کند یا نه، و بعد تصمیم بگیرد نماز را با جماعت تمام کند، نمازش صحیح است.

1426 اگر شک کند که نیت فرادی کرده یا نه، باید بنا بگذارد که نیت فرادی نکرده است.

1427 اگر موقعی که امام در رکوع است، اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگر چه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحیح است و یک رکعت‏حساب می‏شود، اما اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد، نمازش به طور فرادی صحیح می‏باشد و باید آن را تمام نماید.

1428 اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش صحیح است و فرادی می‏شود.

1429 اگر موقعی که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آن که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، می‏تواند نیت فرادی کند، یا صبر کند تا امام برای رکعت‏بعد برخیزد و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند و لی اگر برخاستن امام به قدری طول بکشد که نگویند این شخص نماز جماعت می‏خواند، باید نیت فرادی نماید.

1430 اگر اول نماز یا بین حمد و سوره اقتدا کند و پیش از آن که به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد، نماز او به طور جماعت صحیح است، و باید رکوع کند و خود را به امام برساند.

1431 اگر موقعی برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت‏برسد، باید بعد از نیت و گفتن تکبیرة الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند ولی سلام را نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد و بدون آن که دوباره نیت کند و تکبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند.

1432 ماموم نباید جلوتر از امام بایستد، و اگر مساوی او هم بایستد، اشکال دارد و به احتیاط واجب باید کمی عقب تر از امام بایستد، اگر چه قد او بلندتر از امام باشد، که در رکوع و سجود سرش جلوتر از امام باشد.

1433 در نماز جماعت‏باید بین ماموم و امام پرده و مانند آن که پشت آن دیده نمی‏شود فاصله نباشد، و همچنین است‏بین انسان و ماموم دیگری که انسان به واسطه او به امام متصل شده است ولی اگر امام، مرد و ماموم زن باشد چنانچه بین آن زن و امام یا بین آن زن و ماموم دیگری که مرد است و زن به بواسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشکال ندارد.

1434 اگر بعد از شروع به نماز بین ماموم و امام یا بین ماموم و کسی که ماموم به واسطه او متصل به امام است پرده یا چیز دیگری که پشت آن را نمی‏توان دید فاصله شود، نمازش فرادی می‏شود، و صحیح است.

1435 اگر بین جای سجده ماموم و جای ایستادن امام به قدر گشادی بین دو قدم فاصله باشد اشکال ندارد، و نیز اگر بین انسان به واسطه مامومی که جلوی او ایستاده و انسان به وسیله او به امام متصل است‏به همین مقدار فاصله باشد نمازش اشکال ندارد، و احتیاط مستحب آن است که جای سجده ماموم با جای کسی که جلوی او ایستاده هیچ فاصله نداشته باشد.

1436 اگر ماموم به واسطه کسی که طرف راست‏یا چپ او اقتدا کرده به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد، چنانچه به اندازه گشادی بین دو قدم هم فاصله داشته باشند نمازش صحیح است.

1437 اگر در نماز بین ماموم و امام یا بین ماموم و کسی که ماموم به واسطه او به امام متصل است‏بیشتر از یک قدم بزرگ فاصله پیدا شود نمازش فرادی می‏شود و صحیح است.

1438 اگر نماز همه کسانی که در صف جلو هستند تمام شود یا همه نیت فرادی نمایند، اگر فاصله به اندازه یک قدم بزرگ نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحیح، و اگر بیشتر از این مقدار باشد فرادی می‏شود و صحیح است.

1439 اگر در رکعت دوم اقتدا کند قنوت و تشهد را با امام می‏خواند و احتیاط آن است که موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند کند و باید بعد از تشهد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند و اگربرای سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند، یا نیت فرادی کند و نمازش صحیح است، ولی اگر در سجده به امام برسد، بهتر است که احتیاطا نماز را دوباره بخواند.

1440 اگر موقعی که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتی است اقتدا کند، بایددر رکعت دوم نمازش که رکعت‏سوم امام است، بعد از دو سجده بنشیند و تشهد را به‏مقدار واجب بخواند و برخیزد، و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد،یک مرتبه بگوید و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند.

1441 اگر امام در رکعت‏سوم یا چهارم باشد و ماموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمی رسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا نماید.

1442 اگر در رکعت‏سوم یا چهارم امام اقتدا کند، باید حمد و سوره را بخواند و اگر برای سوره وقت ندارد باید حمد را تمام کند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد بهتر است که احتیاطا نماز را دوباره بخواند.

1443 کسی که می‏داند اگر سوره را بخواند در رکوع به امام نمی رسد، باید سوره را نخواند، ولی اگر خواند نمازش صحیح است.

1444 کسی که اطمینان دارد که اگر سوره را شروع کند یا تمام نماید به رکوع امام می رسد، احتیاط واجب آن است که سوره را شروع کند یا اگر شروع کرده تمام نماید.

1445 کسی که یقین دارد، اگر سوره را بخواند به رکوع امام می رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحیح است.

1446 اگر امام ایستاده باشد و ماموم نداند که در کدام رکعت است می‏تواند اقتدا کند ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت‏بخواند و اگر چه بعد بفهمد که امام در رکعت اول یا دوم بوده نمازش صحیح است.

1447 اگر به خیال این که امام در رکعت اول یا دوم است‏حمد و سوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت‏سوم یا چهارم بوده نمازش صحیح است. ولی اگر پیش از رکوع بفهمد باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در رکوع یا سجده خود را به امام برساند.

1448 اگر به خیال این که امام در رکعت‏سوم یا چهارم است‏حمد و سوره را بخواند و پیش از رکوع یا بعد از آن بفهمد که در رکعت اول یا دوم بوده نمازش صحیح است.

1449 اگر موقعی که مشغول نماز مستحبی است جماعت‏بر پا شود چنانچه اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت‏برسد، مستحب است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت‏شود بلکه اگر اطمینان نداشته باشد که به رکعت اول برسد مستحب است‏به همین دستور رفتار نماید.

1450 اگر موقعی که مشغول نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی است جماعت‏بر پا شود چنانچه به رکوع رکعت‏سوم نرفته و اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت‏برسد، مستحب است‏به نیت نماز مستحبی نماز را دو رکعتی تمام کند و خود را به جماعت‏برساند.

1451 اگر نماز امام تمام شود و ماموم مشغول تشهد یا سلام اول باشد لازم نیست نیت فرادی کند.

1452 کسی که یک رکعت از امام عقب مانده وقتی امام تشهد رکعت آخر را می‏خواند می‏تواند برخیزد و نماز را تمام کند و یا انگشتان دست، و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد.

شرایط امام جماعت

1453 امام جماعت‏باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند، و نیز اگر ماموم مرد است امام او هم باید مرد باشد. و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را می‏فهمد به بچه ممیز دیگر جایز نیست. و احتیاط واجب آن است که امام زن نیز مرد باشد.

1454 امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت‏خود باقی است‏یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.

1455 کسی که ایستاده نماز می‏خواند نمی‏تواند به کسی که نشسته یا خوابیده نماز می‏خواند اقتدا کند و کسی که نشسته نماز می‏خواند نمی‏تواند به کسی که خوابیده نماز می‏خواند، اقتدا نماید.

1456 کسی که نشسته نماز می‏خواند می‏تواند به کسی که نشسته نماز می‏خواند اقتدا کند و همچنین کسی که خوابیده است می‏تواند به کسی که نشسته نماز می‏خواند اقتدا کند ولی کسی که نشسته نماز می‏خواند نمی‏تواند به کسی که خوابیده نماز می‏خواند، اقتدا نماید.

1457 اگر امام جماعت‏به واسطه عذری با تیمم یا با وضوی جبیره‏ای نماز بخواند می‏شود به او اقتدا کرد ولی اگر به واسطه عذری با لباس نجس نماز می‏خواند بنابر احتیاط واجب نباید به او اقتدا کرد.

1458 اگر امام مرضی دارد که نمی‏تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند بنابر احتیاط واجب نمی‏شود به او اقتدا کرد.

1459 بنابر احتیاط واجب کسی که مرض خوره یا پیسی دارد، نباید امام جماعت‏شود.