برخی پدیده‏هایی که در طبیعت رخ می‏دهد و حالت غیر عادی دارد،گاهی موجب وحشت انسان‏ها می‏شود و گاهی نیز ممکن است افکارخرافی و شرک آلودی را در اذهان جاهلان و غافلان پدید آورد.

اینجاست که توجه دادن اندیشه‏ها به عوامل اصلی آنها و جلوگیری از انحراف اذهان،به عنوان یک وظیفه برای ادیان حق، جلوه می‏کند.

در اسلام،برای اینگونه پدیده‏ها،نماز خاصی واجب شده تا مردم،توجه به خدای هستی آفرین پیدا کنند و منشا این تغییرات و حوادث را،قدرت الهی بشناسند.نام این نماز،«نماز آیات‏»است،چرا که برای‏بروز حوادثی برگزار می‏شود که از آیات و نشانه‏های الهی در جهان است.

در رساله‏ها می‏خوانیم که:نماز آیات،به واسطه چهار چیز واجب‏می‏شود:

1- گرفتن خورشید(کسوف)

2- گرفتن ماه(خسوف)

3- زلزله

4- رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ وحشت‏آور،که بیشتر مردم‏بترسند.(به برخی مسائل آن اشاره خواهد شد).

نماز آیات درسی از توحید

بروز اینگونه حوادث،در اذهان ساده‏لوحان،نشان نوعی قهر طبیعت وخشم خدایان به شمار می‏آمد و چون از کیفیت و علل آن خبر نداشتند،ازخدا غافل می‏شدند و به طبیعت‏بی جان متوجه می‏شدند.به خصوص،خورشیدپرستان و ماه پرستان،افکار خاصی پیدا می‏کردند.

خواندن نماز آیات،برای توجه دادن به منشا اصلی آفرینش ودگرگونیهای طبیعت،یعنی خدای تواناست و درسی از توحید به مردم‏می‏آموزد.

روایت است که هنگام درگذشت ابراهیم،فرزند کوچک پیامبر،خورشید گرفت.مردم با خود می‏گفتند که این کسوف و خورشیدگرفتگی،به خاطر فقدان پسر رسول خدا(ص)است.پیامبر خدا(ص)-برای تصحیح افکار و برداشت‏ها-منبر رفت و پس از حمد و ثنای پروردگار،فرمود:

ایها الناس!ان الشمس و القمر آیتان من آیات الله،یجریان‏بامره مطیعان له لا ینکسفان لموت احد و لا لحیاته،فاذاانکسفتا او واحدة منهما فصلوا»

ای مردم!خورشید و ماه،دو نشانه از نشانه‏های الهی‏اند،به‏فرمان او جریان دارند و مطیع اویند،و بخاطر مرگ یازندگی کسی،گرفته نمی‏شوند.پس اگر هر دو یا یکی ازآن دو گرفت،نماز بگزارید.

پس از این سخن،از منبر فرود آمد و با مردم،«نماز کسوف‏»خواند. ⁽¹⁾ دو درس از این برخورد پیامبر می‏آموزیم:

یکی،آنکه آنحضرت،ابتدا به روشنگری افکار،پیرامون این پدیده‏طبیعی پرداخت،سپس به نماز ایستاد،و این می‏فهماند که فهم و اندیشه،مقدم بر عبادت و نماز است.

دیگر،اینکه چون مرد الهی و رسول به حق بود،حق را گفت و مردم‏را به خدا توجه داد.بر خلاف آنانکه حیله‏گر و عوام فریب‏اند،که از چنین‏حادثه‏ای،شاید به نفع خود و کسب وجهه،سوء استفاده کنند.و حتی‏حوادث طبیعی را در مسیر خواسته‏های نفسانی،تجزیه و تحلیل و تاویل‏نمایند.

امام صادق(ع)از پدرش نقل می‏کند که فرمود:

زلزله‏ها و گرفتگی ماه و خورشید و بادهای سخت وحشت‏زا،ازنشانه‏های قیامت است.هرگاه یکی از اینها را دیدید،به یاد برپائی قیامت‏بیفتید،به مسجدها پناه برید و نماز بخوانید. ⁽²⁾ این روایت نیز،توجه دادن اذهان مردم،از طبیعت،به خدای طبیعت‏است و در نهایت‏با نماز،این‏«خداگرایی‏»تکمیل می‏شود.

چگونگی نماز آیات

در مورد نماز آیات،فقط به چند مسئله اشاره می‏شود.توضیح بیشترآنرا در رساله‏های عملیه بخوانید.

1- نماز آیات،دو رکعت است و هر رکعت،پنج رکوع دارد.در هررکعت،می‏توان پس از حمد و سوره،به رکوع رفت و برخاست،دوباره‏حمد و سوره و رکوع،تا پنج مرتبه.و می‏توان در هر رکعت،یک حمدخواند و آیات سوره را به پنج قسمت کرد و قبل از هر رکوع،یک بخش ازسوره را خواند و به رکوع رفت،و سپس آیه‏ای دیگر و رکوع دوم و همچنین‏تا پنج رکوع تمام شود.

2- در نماز آیات هم،آنچه در نمازهای روزانه لازم است،واجب‏می‏باشد،مانند طهارت،قبله،و...

3- خواندن نماز آیات،واجب فوری است و نباید به تاخیر انداخت.

در ماه و خورشید گرفتگی،از وقتیکه ماه و خورشید،شروع به گرفتن‏می‏کند،می‏توان نماز آیات را خواند.اگر کسی نماز آیات نخوانده،گناه‏کرده است و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت‏بخواند،«ادا»

می‏باشد.

4- اگر عوامل وجوب نماز آیات،در شهری اتفاق بیفتد(مثلا زلزله‏و...)برای مردم همانجا واجب است نه شهرهای دیگر.

5

نماز آیات

برخی پدیده‏هایی که در طبیعت رخ می‏دهد و حالت غیر عادی دارد،گاهی موجب وحشت انسان‏ها می‏شود و گاهی نیز ممکن است افکارخرافی و شرک آلودی را در اذهان جاهلان و غافلان پدید آورد.

اینجاست که توجه دادن اندیشه‏ها به عوامل اصلی آنها و جلوگیری از انحراف اذهان،به عنوان یک وظیفه برای ادیان حق، جلوه می‏کند.

در اسلام،برای اینگونه پدیده‏ها،نماز خاصی واجب شده تا مردم،توجه به خدای هستی آفرین پیدا کنند و منشا این تغییرات و حوادث را،قدرت الهی بشناسند.نام این نماز،«نماز آیات‏»است،چرا که برای‏بروز حوادثی برگزار می‏شود که از آیات و نشانه‏های الهی در جهان است.

در رساله‏ها می‏خوانیم که:نماز آیات،به واسطه چهار چیز واجب‏می‏شود:

1- گرفتن خورشید(کسوف)

2- گرفتن ماه(خسوف)

3- زلزله

4- رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ وحشت‏آور،که بیشتر مردم‏بترسند.(به برخی مسائل آن اشاره خواهد شد).

نماز آیات درسی از توحید

بروز اینگونه حوادث،در اذهان ساده‏لوحان،نشان نوعی قهر طبیعت وخشم خدایان به شمار می‏آمد و چون از کیفیت و علل آن خبر نداشتند،ازخدا غافل می‏شدند و به طبیعت‏بی جان متوجه می‏شدند.به خصوص،خورشیدپرستان و ماه پرستان،افکار خاصی پیدا می‏کردند.

خواندن نماز آیات،برای توجه دادن به منشا اصلی آفرینش ودگرگونیهای طبیعت،یعنی خدای تواناست و درسی از توحید به مردم‏می‏آموزد.

روایت است که هنگام درگذشت ابراهیم،فرزند کوچک پیامبر،خورشید گرفت.مردم با خود می‏گفتند که این کسوف و خورشیدگرفتگی،به خاطر فقدان پسر رسول خدا(ص)است.پیامبر خدا(ص)-برای تصحیح افکار و برداشت‏ها-منبر رفت و پس از حمد و ثنای پروردگار،فرمود:

ایها الناس!ان الشمس و القمر آیتان من آیات الله،یجریان‏بامره مطیعان له لا ینکسفان لموت احد و لا لحیاته،فاذاانکسفتا او واحدة منهما فصلوا»

ای مردم!خورشید و ماه،دو نشانه از نشانه‏های الهی‏اند،به‏فرمان او جریان دارند و مطیع اویند،و بخاطر مرگ یازندگی کسی،گرفته نمی‏شوند.پس اگر هر دو یا یکی ازآن دو گرفت،نماز بگزارید.

پس از این سخن،از منبر فرود آمد و با مردم،«نماز کسوف‏»خواند. ⁽¹⁾ دو درس از این برخورد پیامبر می‏آموزیم:

یکی،آنکه آنحضرت،ابتدا به روشنگری افکار،پیرامون این پدیده‏طبیعی پرداخت،سپس به نماز ایستاد،و این می‏فهماند که فهم و اندیشه،مقدم بر عبادت و نماز است.

دیگر،اینکه چون مرد الهی و رسول به حق بود،حق را گفت و مردم‏را به خدا توجه داد.بر خلاف آنانکه حیله‏گر و عوام فریب‏اند،که از چنین‏حادثه‏ای،شاید به نفع خود و کسب وجهه،سوء استفاده کنند.و حتی‏حوادث طبیعی را در مسیر خواسته‏های نفسانی،تجزیه و تحلیل و تاویل‏نمایند.

امام صادق(ع)از پدرش نقل می‏کند که فرمود:

زلزله‏ها و گرفتگی ماه و خورشید و بادهای سخت وحشت‏زا،ازنشانه‏های قیامت است.هرگاه یکی از اینها را دیدید،به یاد برپائی قیامت‏بیفتید،به مسجدها پناه برید و نماز بخوانید. ⁽²⁾ این روایت نیز،توجه دادن اذهان مردم،از طبیعت،به خدای طبیعت‏است و در نهایت‏با نماز،این‏«خداگرایی‏»تکمیل می‏شود.

چگونگی نماز آیات

در مورد نماز آیات،فقط به چند مسئله اشاره می‏شود.توضیح بیشترآنرا در رساله‏های عملیه بخوانید.

1- نماز آیات،دو رکعت است و هر رکعت،پنج رکوع دارد.در هررکعت،می‏توان پس از حمد و سوره،به رکوع رفت و برخاست،دوباره‏حمد و سوره و رکوع،تا پنج مرتبه.و می‏توان در هر رکعت،یک حمدخواند و آیات سوره را به پنج قسمت کرد و قبل از هر رکوع،یک بخش ازسوره را خواند و به رکوع رفت،و سپس آیه‏ای دیگر و رکوع دوم و همچنین‏تا پنج رکوع تمام شود.

2- در نماز آیات هم،آنچه در نمازهای روزانه لازم است،واجب‏می‏باشد،مانند طهارت،قبله،و...

3- خواندن نماز آیات،واجب فوری است و نباید به تاخیر انداخت.

در ماه و خورشید گرفتگی،از وقتیکه ماه و خورشید،شروع به گرفتن‏می‏کند،می‏توان نماز آیات را خواند.اگر کسی نماز آیات نخوانده،گناه‏کرده است و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت‏بخواند،«ادا»

می‏باشد.

4- اگر عوامل وجوب نماز آیات،در شهری اتفاق بیفتد(مثلا زلزله‏و...)برای مردم همانجا واجب است نه شهرهای دیگر.

5- فرقی نمی‏کند که تمام ماه یا خورشید بگیرد،یا قسمتی از آن(خسوف و کسوف کلی یا جزئی)در هر دو حال،نماز آیات واجب‏است.

پی‏نوشتها:

1- وسائل،ج 5 ص 144.

2- وسائل،ج 5 ص 145.

پرتوی از اسرار نماز صفحه 240 محسن قرائتی

- فرقی نمی‏کند که تمام ماه یا خورشید بگیرد،یا قسمتی از آن(خسوف و کسوف کلی یا جزئی)در هر دو حال،نماز آیات واجب‏است.

پی‏نوشتها:

1- وسائل،ج 5 ص 144.

2- وسائل،ج 5 ص 145.

پرتوی از اسرار نماز ، قرائتی،محسن